Pisarz Kościana

Obchodzimy dziś (9 sierpnia) setną rocznicę urodzin i szesnastą rocznicę śmierci Adama Tomaszewskiego, obieżyświata, pisarza, dziennikarza, Honorowego Obywatela Kościana

Urodził się i zmarł w Kościane, choć większość życia spędził na emigracji. Przyszedł na świat 9 sierpnia 1918 roku. Zmarł 84 lata później, w piątek, 9 sierpnia 2002 roku, o godzinie 22.05. Zostawił po sobie kilkanaście książek, dziesiątki reportaży i felietonów. Odszedł dwa tygodnie przed premierą spektaklu Teatru 112, powstałego na podstawie jego wspomnień - ,,Młodość została nad Obrą’’. Współuczestniczył w jego tworzeniu. Nie doczekał. Po raz ostatni spotkał się ze swymi czytelnikami w październiku 2001 roku w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Kościanie. Powiedział wówczas: - To już nie to miasto, ale jest w nim coś takiego, jakiś genius loci, atmosfera, że mnie tu ciągle ciągnie.

Przed wojną mieszkał w kamienicy przy Rynku, na piętrze której działał Bank Ludowy, a na parterze prowadzony przez rodzinę Tomaszewskich sklep „Detaliczna i hurtowa sprzedaż materiałów księgarsko – piśmienniczych”. Debiutował w ,,Gazecie Polskiej’’ reportażami z obozów harcerskich. Maturę zdał w Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki.
Studia w Akademii Weterynaryjnej we Lwowie przerwała mu wojna. Walczył w Armii Krajowej, ukończył Podziemną Szkołę Podchorążych Piechoty, a za udział w Powstaniu Warszawskim odznaczony został Krzyżem Walecznych. Był więźniem jenieckich obozów w Sandbostel i w Westertimke.

W 1948 roku wyemigrował do Kanady, gdzie przez wiele lat zarabiał na życie pracując fizycznie. W 1950 roku zdobył magisterium z filozofii na wydziale slawistyki uniwersytetu w Ottawie. W latach sześćdziesiątych był członkiem Konfraterni Artystów ,,Smocza Jama’’, współredagował Dodatek Literacki do ,,Głosu Polskiego’’. Był jednym z założycieli Polskiego Funduszu Wydawniczego w Kanadzie i przez 12 lat jego bardzo aktywnym działaczem. Przez rok (1976-1977) by redaktorem ,,Głosu Polskiego’’. Publikował swe prace w wielu pismach emigracyjnych, między innymi w londyńskich „Wiadomościach”, „Przeglądzie Polskim”, „Oficynie Poetów i Malarzy”. Od 1986 członek Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie.

Uhonorowany nagrodami w Toronto: ,,Związkowca’’ w 1958 roku, rok później ,,Głosu Polskiego’’ oraz w 1990 roku Fundacji im. Nelly i Władysława Turzańskich - ,,Za całokształt osiągnięć literackich, stanowiących ważny, wzbogacający nasz zapis doświadczeń polskich losów w kraju i na obczyźnie’’. W Londynie w 1981 roku otrzymał nagrodę ,,Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie”. W Kościanie odznaczony medalem ,,Ziemia Kościańska Swemu Miłośnikowi’’ Fundacji Henryka Florkowskiego i jego synów Andrzeja i Wojciecha. W 1995 roku otrzymał Nagrodę Twórczą Miasta Kościana. W 1997 roku został honorowym obywatelem swego rodzinnego miasta. W tym samym roku redakcja ,,Wiadomości Kościańskich’’ uhonorowała go nagrodą ,,Za nieprzeciętność’’.

Po raz pierwszy odwiedził Kościan przelotnie w 1960 roku. Jego kolejny przyjazd do rodzinnego miasta poprzedziło w 1996 roku sympozjum naukowe na temat Jego twórczości. Tego też roku po raz pierwszy w Polsce ukazała się książka ,,Młodość została nad Obrą’’. W 1997 roku w Miejskiej Bibliotece Publicznej spotkał się z kościańskimi czytelnikami i kolegami z młodych lat. Jesienią 1999 roku odbyło się w bibliotece kolejne spotkanie autorskie, połączone z promocją ,,Ileż to dni, ileż to lat’’. We wrześniu 2000 roku Tomaszewski przywiózł ze sobą do Kościana zbiór szkiców kanadyjskich pod tytułem ,,Krzyk dzikiej gęsi’’. Po raz ostatni z czytelnikami z Kościana spotkał się 11 października 2001 roku.

W książkach o Kościanie: ,,Młodość została nad Obrą’’, ,,Gorzko pachną piołuny’’, ,,Gdzie jesteś Itako’’ przedstawił poetycki portret międzywojennego Kościana. "Znajdujemy w nich wzruszające opisy najważniejszego zakątka na świecie – Kościana, w których rzetelna wiedza wysuwa się na pierwszy plan. Jest to swoista encyklopedia wiedzy o Ziemi Kościańskiej przekazana w formie poetyckiej zadumy i głębokiej refleksji nad przeszłością" - czytamy w biogramie honorowego obywatela Kościana.

Pisał nie tylko o Kościanie. Spod jego pióra wyszyły także: ,,Śpiew Syren’’, ,,Wiosna u Wielkich Jezior’’, "Chleba naszego powszedniego’’, ,, Ze sceny i estrady’’, ,,Szkunery i wyspy’’, ,, Gdzie jesteś Itako’’, „Gorzko pachną piołuny’’, ,,I to jest Meksyk’’, ,,Kowboje, Apasze, Mormoni’’ oraz ,,Toronto, Tronto" oraz dziesiątki reportaży, felietonów, szkiców i opowiadań.
W 2005 roku, trzy lata po śmierci pisarza, Rada Miejska Kościana nadała Miejskiej Bibliotece Publicznej w Kościanie imię Adama Tomaszewskiego. Biblioteką kierowała wówczas Jadwiga Czarna, osoba dzięki której Tomaszewski powrócił do Kościana jako pisarz.

- To było wczesne przedpołudnie, tysiąc dziewięćset dziewięćdziesiąty piąty, albo szósty rok. W moim gabinecie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich pojawiła się pani Jadwiga Czarna i krok po kroku zaczęła przedstawiać swoją misję wrócenia Adama Tomaszewskiego Polsce i Kościanowi. Potem naszymi wspólnymi siłami ukazała po raz pierwszy w Polsce jego najcudowniejsza powieść ,,Młodość została nad Obrą’’ – opowiadał w 2006 roku Sergiusz Sterna Wachowiak gratulując kościaniakom patrona biblioteki. - Wszystko co ważnego w Polsce działo się wokół twórczości Adama, działo się właśnie w tej bibliotece.

Aby uczcić setną rocznicę urodzin pisarza powołano komitet organizacyjny obchodów, któremu przewodniczy Piotr Ruszkiewicz. Po patronatem komitetu w pierwszym półroczu tego roku przeprowadzono konkursy szkolne i otwarto wystawy zorganizowane przez Miejską Bibliotekę Publiczną oraz społeczności szkół, do których uczęszczał Tomaszewski, to jest Szkoły Podstawowej nr 1 i I liceum Ogólnokształcącego. Na drugie półrocze zaplanowano przeprowadzenie miejskiego konkursu fotograficznego pod nazwą „Młodość została nad Obrą” oraz zorganizowanie wystawy wszystkich prac plastycznych i zdjęć zgłoszonych do konkursów. Przygotowana zostanie także gra miejska odwołującą się do życia i twórczości Adama Tomaszewskiego. Jednym z ostatnich akcentów roku jubileuszowego będzie sesja popularnonaukowa poświęcona Tomaszewskiemu, która odbędzie się Muzeum Regionalnym. Wydane zostaną także dwie karty pocztowe. Pierwsza z nich jest już dostępna na poczcie przy al. Kościuszki. Drugą będzie można zdobyć w Muzeum Regionalnym.

W rocznice urodzin i śmierci, 9 sierpnia, o godzinie 17. w kościele pod wezwaniem Pana Jezusa w Kościanie odprawiona zostanie msza święta w intencji Honorowego Obywatela Kościana, po której w Miejskiej Bibliotece Publicznej odbędzie się wieczór literacki pt. „Wspomnienia. Tomaszewski”.

Tych, którzy żadnej „kościańskiej” książki Tomaszewskiego nie czytali namawiamy, aby po nie sięgnęli. Warto poznać przedwojenny Kościan widziany oczami pisarza, który w Kościanie się urodził, wychował, całe życie o nim pisał i w nim zakończył swą ziemską wędrówkę. (s)