Stanisław Górski - zapomniany malarz górski

W poniedziałek minęła 120-rocznica urodzin Stanisława Górskiego, artysty, malarza, który zasłużył sobie na krótką notkę biograficzną w leksykonach malarzy polskich

Wiadomo o nim naprawdę niedużo, ale jedną z pewnych informacji jest to, że urodził się 15 stycznia 1887 roku w Kościanie. Jest tzw. malarzem aukcyjnym, co znaczy, że jego prace pojawiają się na aukcjach w Polsce. Ostatnio Górski ,,zrobił sobie’’ niespodziewany prezent urodzinowy. Podczas 116 Aukcji Sztuki Dawnej, którą zorganizował 20 grudnia Dom Aukcyjny Rempex w Warszawie, pastel na kartonie zatytułowana ,,Góralka’’ został sprzedany za 26 tysięcy złotych. To duża niespodzianka, bo cena wywoławcza wynosiła 6 tysięcy, a prace Górskiego nie uzyskiwały dotąd tak wysokich notowań.

- My również jesteśmy w szoku, ale nie ukrywam bardzo zadowoleni – przyznała pracownica Rempexu, Joanna Dziewulska, która przez telefon przyjmowała zgłoszenia od kupującego – Kupowała osoba indywidualna, nie instytucja, prawdopodobnie dla siebie. Licytacja była bardzo gorąca. A warto dodać, że ten obraz nie był u nas pierwszy raz. Wystawiany był już w czerwcu, podczas 111 aukcji, ale nie spotkał się z zainteresowaniem. Wtedy jednak cena wywoławcza wynosiła dwanaście tysięcy.

Jak już wspomnieliśmy o urodzonym w Kościanie Górskim wiadomo bardzo niewiele. Był synem Władysława i Jadwigi z Gronowiczów. Zmarł w Krakowie 16 marca 1955 roku. Cały przedwojenny dorobek artysty spłonął w czasie wojny. Specjalizował się w scenach rodzajowych, portretach, pejzażach i studiach portretowych górali. Na aukcjach występują najczęściej właśnie portrety górali wykonane pastelą. W 1908 roku Górski otrzymał absolutorium Szkoły Przemysłowej w Krakowie. W latach 1909 – 1914 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie u Józefa Pankiewicza, a w latach 1916-1917 u Teodora Axentowicza. Wystawiał w Krakowie, m. in. w 1926 roku na Wystawie Niezależnych oraz w Waszawie w TZSP, w Poznaniu, Piotrkowie, Kaliszu. Po wojnie wystawiał w 1950 i 1952 roku w Krakowie.

Ponieważ dorobek przedwojenny artysty przepadł dziś można oceniać tylko powojenne prace. Pierwszy wielki mistrz Górskiego, J. Pankiewicz, który na początku XX wieku był ,,świeżo’’ po podróży do Francji (zaprzyjaźnił się tam m. in. z Bonnardem i był pod wpływem twórczości Cezanne’a), a który już wcześniej próbował na rodzimy grunt przenieść zasady impresjonizmu, niestety nie wywarł dużego wpływu na młodego malarza. Górski wyraźnie natomiast ,,uległ’’ twórczości T. Axentowicza, uznanego portecisty, malarza pięknych kobiet i scen rodzajowych pokazujących obrzędowość i obyczaje Hucułów. Od Axentowicza Górski przejął zbliżoną tematykę (jego tematem byli nasi górale), styl, a nawet technikę wykonywania portretów pastelą. Trudno więc mówić, by Górki był artystą oryginalnym. Był raczej wiernym i poprawnym naśladowcą swego mistrza.

Powojenne ,,Góralki’’ dość często pojawiają się w domach aukcyjnych, ale do tej pory nie były to pierwszoplanowe obiekty. Dlatego grudniowa cena 26 tysięcy uzyskana przez Rempex za Górskiego stanowi nie lada sensację. Tym bardziej, że trzy dni wcześniej inny dom aukcyjny Polswiss Art wystawił inną ,,Góralkę’’ Stanisława Górskiego, ale przy proponowanej cenie 6 500 – 7 500 nie znalazła ona nabywcy. Mało tego, 16 grudnia 2006 roku DA Ostoya wystawił ,,Dziewczynkę huculską z dzbanem’’ (pastel, węgiel, przed 1914) Axentowicza, którą wycenił na 19 tysięcy złotych i na którą również nie znalazł się kupujący.

Czy był to jednorazowy ,,wyskok’’, czy też idą lepsze czasy dla twórczości mało znanego malarza urodzonego w Kościanie przekonamy się niebawem, podczas kolejnych aukcji. Inna sprawa, że artysta ten nie jest znany nawet w rodzinnym mieście, a w Muzeum Regionalnym nie ma choćby jednej jego pracy. Cóż, może jeszcze doczekamy czasów, gdy lokalne władze i miejscowi biznesmeni zostaną fundatorami podstawy przyszłej kościańskiej kolekcji obrazów Stanisława Górskiego.
CEZARY ORLIK

GK 3/2007