Nagroda za wandala

Burmistrz Kościana wydał zarządzenie, na mocy którego osoby, które udzielą policji lub straży miejskiej informacji, dzięki którym uda się zatrzymać wandali niszczących publiczne mienie otrzymają gratyfikację. Za okazaną pomoc miasto wynagrodzi informatora bezpłatnym karnetem na krytą pływalnię. W szczególnych przypadkach można liczyć dodatkowo na tysiąc złotych. Płacenie za informacje to dla jednych przejaw desperacji władz, które nie mogą sobie poradzić z plagą wandalizmu, dla innych to krok we właściwym kierunku. Co do jednego wszyscy są zgodni: z wandalami trzeba bezwzględnie walczyć. Tylko jak?

Wprowadzenie system nagród pieniężnych dla osób, które pomogą w ujęciu osób niszczących publiczne mienie władze Kościana zapowiedziały pod koniec listopada ubiegłego roku. Nie podano wówczas żadnych szczegółów, ale przykuto na chwilę uwagę mediów, także ogólnopolskich telewizji, które donosiły o kościańskim pomyśle walki z wandalami.

- Składając taką deklarację liczyliśmy przede wszystkim na wywołanie dyskusji o sposobach walki z wandalizmem – mówi burmistrz Michał Jurga. – Problem można rozwiązać jedynie poprzez budowę szerokiej koalicji, której najważniejszym ogniwem są mieszkańcy. Pomysł gratyfikowania za okazaną pomoc jest dyskusyjny, a szeroka dyskusja to pierwszy krok w kierunku zbudowania wokół tego problemu porozumienia władz, policji i mieszkańców. Tylko taka koalicja może się z nim uporać.

Niestety, wielkiej dyskusji nie było. Choć obserwując internetowe fora można zauważyć, że stosunek do wandali – zwłaszcza wśród ludzi młodych – ulega zmianie. Jeszcze kilka lat temu pod każdym doniesieniem o wandalizmie pojawiały się komentarze bagatelizujące problem, a nawet pełne podziwu dla niszczycielskiej fantazji wandali. Dziś przeważają głosy potępiające sprawców. Coraz częściej mieszkańcy zdają sobie sprawę z tego, że to oni zapłacą za naprawę zniszczonego mienia. A płacą niemało.

Co tydzień z publicznej kasy wydawane są pieniądze na usuwanie skutków działań wandali. Niszczone są ławki, znaki drogowe, lampy, kosze na śmieci. Rzadko udaje się ująć sprawców. Ci, którzy wpadli, najczęściej są złapani na gorącym uczynku przez patrol policji. O wiele rzadziej dzięki zgłoszeniom świadków.

- Od lat prosimy o zgłaszanie odpowiednim służbom informacji o działaniach wandali. Coraz więcej osób informuje nas o przypadkach zaśmiecania miasta, jednak informacji o wandalach jest niewiele – mówi burmistrz Jurga. – Czasem wynika to z obawy przed sprawcami, czasem z braku wiedzy, że za usuwanie zniszczeń zapłaci każdy z nas. Najwyższy czas na zmianę postawy. Pomoc policji w takich przypadkach to nasza obywatelska powinność.

Są kraje, w których nie trzeba nikogo do tego przekonywać. W Niemczech nikt nie zawaha się przed poinformowaniem właściwych służb o przypadkach niszczenia publicznego mienia. Świadek zdarzenia niezwłocznie zadzwoni na policję i nie będzie miał najmniejszych wątpliwości, że spełnia swój obowiązek wobec państwa i współmieszkańców. Niestety, Polacy mają inny stosunek do państwa i współpracy z policją. Dominuje postawa, na której wszyscy tracimy. Czy nagrody pieniężne za pomoc w ujęciu sprawców aktów wandalizmu mogą ją zmienić, czy też pomysł płacenia za donosy – jak niektórzy nazywają inicjatywę samorządu – pozostanie bez echa?

- Donosy? Od początku protestuję przeciwko temu określeniu. Mówimy o pożądanej obywatelskiej postawie. Postawie troski o dobro wspólne. Może nagrody finansowe pozwolą wzmocnić obywatelską postawę mieszkańców Kościana, a nawet jeśli nie, to staną się przyczynkiem do dyskusji o problemie. Może dla jednych bodźcem do interwencji będzie nagroda, a dla innych przekonanie o słuszności takiej postawy – przekonuje burmistrz.

Przekonanie to miałoby się kształtować podczas publicznych debat o problemie. Jednak przez dziewięć miesięcy, które upłynęły od ogłoszenia pomysłu, żadnej debaty nie było, choć aktów wandalizmu nie brakowało. Dlaczego teraz miałoby się coś zmienić?

- Nie ma jednej recepty na problem wandalizmu – mówi Maciej Kasprzak, zastępca burmistrza Kościana. – Podejmujemy wiele działań, które ograniczają jego skalę. Przede wszystkim porządkujemy przestrzeń publiczną. Czynimy ją bardziej przejrzystą i uporządkowaną. Tak się dzieje w centrum, na placach zabaw, a przyszłym roku również park miejski stanie się miejscem bezpieczniejszym. Zarządzenie burmistrza jest kolejnym elementem tego procesu. Następnym będzie – mam taką nadzieję – zmiana społecznego nastawienia do problemu.

Do tej pory apele władz do mieszkańców nie przynosiły większych rezultatów. Ostatnią wielką akcję informacyjną przeprowadzono latem 2007 roku, po niespotykanej wcześniej fali niszczenia znaków drogowych. Powiatowa Rada Bezpieczeństwa i Porządku wystosowała wówczas apel o pomoc.

- Zwracamy się z apelem do mieszkańców Kościana i gmin powiatu kościańskiego o natychmiastowe informowanie policji lub straży miejskiej, o zauważonych przypadkach wandalizmu, o naruszeniach obowiązujących norm społecznych oraz o łamaniu prawa – apelowała rada. - Troska o nasze mienie i bezpieczeństwo publiczne, to nie tylko zadanie policji, ale każdego z nas, a takie partnerstwo na pewno przyniesie korzyści obu stronom.

Ten i inne apele nie przynosiły odczuwalnej zmiany, choć następuje poprawa w zakresie informowania służb miejskich o zaśmiecaniu miasta. Jednak zgłoszeń o wandalach przemierzających wieczorami Kościan praktycznie nie ma. Monitoring miejski też niewiele pomaga. W zasięgu kamer pozostaje zbyt mała część miasta. Wkrótce rozpocznie się budowa miejskiej sieci internetowej w ramach programu e-Inclusion. Po dwóch latach przejdzie ona na własność samorządu i pozwoli na tanie i nieograniczone rozbudowywanie systemu kamer monitorujących ulice Kościana. Jednak kamery mogą jedynie pomóc w identyfikowaniu sprawców. Więcej można zdziałać, gdy policja otrzyma zgłoszenie o działaniu wandali. Pozwala to na ujęcie ich na gorącym uczynku i zmniejsza straty.

Jak w praktyce ma wyglądać nagradzanie pomagających w ujęciu wandali?
- Osoby, które przyczynią się do ustalenia sprawców zniszczenia lub uszkodzenia mienia publicznego otrzymają trzymiesięczny karnet wstępu na krytą pływalnię – mówi Michał Jurga. – Jeśli dzięki pomocy mieszkańców uda się wyegzekwować od wandala odszkodowanie za zniszczone mienie znacznej wartości, to możliwe będzie przyznanie dodatkowo nagrody pieniężnej w wysokości do tysiąca złotych.

Karnet na basen wydany zostanie osobie wskazanej przez nagrodzonego. Postępowanie w sprawie przyznania nagrody będzie prowadziła z własnej inicjatywy, bądź na wniosek policji, Straż Miejska w Kościanie.

Czy ta drobna gratyfikacja wpłynie na zmianę postawy części kościaniaków? Doświadczenia miast, w których wprowadzono podobne rozwiązania wskazują, że wielkiego przełomu nie można się spodziewać. W Łodzi i Wałbrzychu odnotowano zaledwie kilka zgłoszeń. Samorządowcy podkreślają, że nie jest to recepta na rozwiązanie problemu, a jedna z wielu form zwracania na niego uwagi.

Nie da się ustawić policjanta lub kamery przy każdym koszu na śmieci, przy każdej ławce, czy latarni. Bez pomocy mieszkańców system zawsze będzie dziurawy, dlatego każdy pomysł na jego uszczelnienie wart jest uwagi. Czy tym razem coś się zmieni?

Paweł Sałacki

Gazeta Kościańska nr 34/2010