Filmowa relacja z wielkanocnych przejazdów wąskotorówką

W Niedzielę Palmową, 2 kwietnia, Śmigielska Kolejka Wąskotorowa zaprosiła sympatyków wąskich torów na wielkanocne przejazdy. Wydarzenie to uwieczniło na zdjęciach i filmach wielu fanów kolei.

Poniżej udostępniamy dwa krótkie firmy okraszone fragmentem tekstu, który ukazał się na naszej stronie z okazji 120 rocznicy kolejki.

Śmigielska Kolej Wąskotorowa

Przetrwała dwie wojny światowe, PRL i trudne czasy transformacji. Śmigielacy pożyczali jej pieniądze, gotowi byli się o nią bić, rezygnowali dla niej z wypłaty i marzyli by wygrać w Totolotka i ją uratować. – To kawał historii. Nasze korzenie. Bez nich, kim jesteśmy? - pyta Tomasz Pawlak, zarządzający kolejką prezes Zakładu Komunalnego w Śmiglu.

Jest w niej coś takiego, że mieszkańcy Śmigla i okolic gotowi są dla niej do wielu poświęceń. Jakby częścią śmigielskiej duszy była. Może dlatego, że powstała z marzenia? Marzenia o dogonieniu reszty świata, braniu spraw w swoje ręce i rozwoju. Marzenia o samodzielności. Rzecz w tym, że w połowie XIX wieku rajcy Śmigla popełnili błąd i nie zgodzili się, by kolej otarła się o ich miasto. Tak linia Poznań -Wrocław ominęła Śmigiel. Szybko się okazało, że Kościan i Leszno przy szynach zaczęły kwitnąć, a Śmigiel stanął w rozwoju na lata.

Pomysł na własną kolej pół wieku później miał niejako naprawić błąd dziadków. Decyzja o budowie zapadła w 1897 roku, a już w 1900 – dokładnie 4 sierpnia - kolejka otrzymała koncesję. 17 września 1900 ruszyły pierwsze – na razie tylko towarowe – pociągi, na trasie ze Starego Bojanowa do Krzywinia. Ruch osobowy zaczął się 30 października. Tego samego dnia otwarto też linię ze Starego Bojanowa przez Śmigiel do Wielichowa (23 kilometry). Rok później oddano do użytku kolejny odcinek Wielichowo-Ujazd, a w 1910 roku dołożono do tego trasę z Wielichowa do Rakoniewic (prawie 8 kilometrów).

Po wysiłku I wojny światowej, kolejka była zdewastowana. Wojewoda zdecydował o jej natychmiastowym zamknięciu. Nie pomogły kredyty, ale pomogli mieszkańcy powiatu udzielając pożyczki w wysokości 98 milionów marek. To mieszkańcy więc po raz pierwszy uratowali kolejkę. Przed II wojną kolejkę doinwestowano, zmodernizował ją nawet hitlerowski okupant, a w 1949 przejęło PKP. By dostosować ją do innych wąskotorówek, pod swoim zarządem w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku PKP zdecydowało o przebudowie torów z 1000 mm na 750. Koniec ery parowozów wyznacza się na początek lat siedemdziesiątych XX wieku i wtedy też zaczęto zamykać pierwsze linie kolejowe Śmigielskiej Kolei Dojazdowej. Najpierw zamknięto linię Wielichowo-Rakoniewice (1973 roku), sześć lat później odcinek Zgliniec-Krzywiń, następmie linię Stare Bojanowo-Zgliniec.

W najlepszych czasach na kolejce w Śmiglu pracowało ponad sto osób. Było 20 maszynistów, a ponad 40 pracowników zajmowało się tylko torami. Już w latach dziewięćdziesiątych XX wieku próbowano kolejkę zamknąć, i to ponoć nawet kilka razy, ale szczęśliwie bez skutku. PKP zawiesiło przewozy z końcem roku szkolnego w 2001 roku. Dzięki staraniom lokalnych władz i miłośników kolejki już w styczniu trafiła ona pod zarząd Stowarzyszenia Kolejowych Przewozów Lokalnych, które prowadziły regularne kursy pasażerskie i towarowe do 2010 roku. To było dziewięć lat heroicznej walki o dotacje, koncesje, pasażerów i zlecenia na kursy towarowe. Kolejka kilkakrotnie zawieszała przewozy, by po kolejnym zrywie znów je wznawiać. Sponsorami staruszki byli też pracujący na niej kolejarze, którzy miesiącami pracowali bez wypłaty. Wit Kreuschner – ówczesny naczelnik kolejki, by nie musieć nikogo zwalniać, zwolnił siebie. Kilka miesięcy spędzał na kolejce całe dnie, choć nie był tam w ogóle zatrudniony. Umęczeni kolejarze, którzy śmigielskiej wąskotorówce poświęcili połowę życia, marzyli wtedy o wygranej w Totolotka, by móc staruszkę doinwestować.

Dziś kolejka jest pod zarządem Zakładu Komunalnego w Śmiglu. Staruszkę wspiera Stowarzyszenie Przyjaciół Śmigielskiej Kolejki Wąskotorowej. Dzięki kilkuletnim staraniom władz gminy cały majątek kolejki jest teraz w jej wieczystym użytkowaniu. Śmigielska kolejka była jedną z najdłużej prowadzących regularne przejazdy kolejowe w Polsce. Dziś funkcjonuje tylko w trybie doraźnych kursów turystycznych. Bar na stacyjce zamieniono na posterunek policji. Torowiska są wykoszone i wygrabione. Naprawiono dach na maszynowni. Od ulicy ustawiono elegancki płot. Wyremontowano oba mosty na trasie do Starego Bojanowa.

- Całe 120 lat kolejki to balansowanie na krawędzi. Teraz też – uśmiecha się Pawlak. - Nie jesteśmy w stanie być konkurencyjni w przewozach towarowych wobec samochodów. Przewozy osobowe też już nie dla nas. Zrobiliśmy sondę wśród uczniów szkoły w Nietążkowie. Taka wielka szkoła i tylko sześcioro uczniów było zainteresowanych codziennymi dojazdami. Turystyczne przejazdy, to jedyne, co możemy zaoferować. Jeśli jednak nie zmienią się przepisy, i z nimi będzie bardzo trudno. Kolejki turystyczne obowiązują te same wymogi co regularną kolej. To dla nas ogromne koszty. Jednocześnie choć kolejka jest zabytkiem, wszelkie pomysły na jej renowację zostają odrzucane. Nie udaje się zdobyć dotacji. Trudno gminie utrzymać taki majątek. Nikt jednak sobie nie wyobraża, by w ogóle miała przestać jeździć...

Przez ponad sto lat była częścią życia tysięcy ludzi. Była jak krwiobieg. Dostarczała szkołom uczniów, zakładom pracy pracowników, jubilatom gości, dziewczętom chłopaków i chłopakom dziewczyny na randkę. Kolejką jeździło się na targ, do lekarza, a nawet na grzyby. Jest we wspomnieniach tysięcy ludzi. Pozostaje życzyć jej: dwieście lat! (Ac)

Tekst po raz pierwszy ukazał się w koscian.net w lipcu 2020 roku.
Filmy z kanałów YT : Koleje w obiektywie i Mateusz Paulus